Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής/Γυμνάσιο- Λύκειο/ ΠΡΩΤΗ ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

1) Πρωτόκλιτα ἀσυναίρετα οὐσιαστικά. 

Κλίνονται τὰ ἀρσενικὰ ποὺ λήγουν σὲ –ας ἤ –ης καὶ τὰ θηλυκὰ σὲ –α ἤ –η

α) παραδείγματα: ἀρσενικὰ σὲ –ας καὶ –ης

Θέμα: νεανια

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ὁ νεανίας	οἱ νεανίαι	τὼ νεανία
Γενική	τοῦ νεανίου	τῶν νεανιῶν	τοῖν νεανίαιν
Δοτική	τῷ νεανίᾳ	τοῖς νεανίαις	τοῖν νεανίαιν
Αἰτιατική	τὸν νεανίαν	τοὺς νεανίας	τὼ νεανία
Κλητική	ὦ νεανία	ὦ νεανίαι	ὦ νεανία

Θέμα: ποιητα

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ὁ ποιητής	οἱ ποιηταί	τὼ ποιητά
Γενική	τοῦ ποιητοῦ	τῶν ποιητῶν	τοῖν ποιηταῖν
Δοτική	τῷ ποιητῇ	τοῖς ποιηταῖς	τοῖν ποιηταῖν
Αἰτιατική	τὸν ποιητήν	τοὺς ποιητάς	τὼ ποιητά
Κλητική	ὦ ποιητά	ὦ ποιηταί	ὦ ποιητά

β) παραδείγματα θηλυκῶν σὲ –α (γεν. –ας)

Θέμα: ἀληθεια-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ἡ ἀλήθεια	αἱ ἀλήθειαι	τὼ ἀληθεία
Γενική	τῆς ἀληθείας	τῶν ἀληθειῶν	τοῖν ἀληθείαιν
Δοτική	τῇ ἀληθείᾳ	ταῖς ἀληθείαις	τοῖν ἀληθείαιν
Αἰτιατική	τὴν ἀλήθειαν	τὰς ἀληθείας	τὼ ἀληθεία
Κλητική	ὦ ἀλήθεια	ὦ ἀλήθειαι	ὦ ἀληθεία

γ) παράδειγμα θηλυκοῦ σὲ –α (γεν. –ης)

Θέμα: γλωσσα-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ἡ γλῶσσα	αἱ γλῶσσαι	τὼ γλώσσα
Γενική	τῆς γλώσσης	τῶν γλωσσῶν	τοῖν γλώσσαιν
Δοτική	τῇ γλώσσῃ	ταῖς γλώσσαις	τοῖν γλώσσαιν
Αἰτιατική	τὴν γλῶσσαν	τὰς γλώσσας	τὼ γλώσσα
Κλητική	ὦ γλῶσσα	ὦ γλῶσσαι	ὦ γλώσσα

δ) παράδειγμα θηλυκοῦ σὲ –η

Θέμα: κωμα

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ἡ κώμη	αἱ κῶμαι	τὼ κώμα
Γενική	τῆς κώμης	τῶν κωμῶν	τοῖν κώμαιν
Δοτική	τῇ κώμῃ	ταῖς κώμαις	τοῖν κώμαιν
Αἰτιατική	τὴν κώμην	τὰς κώμας	τὼ κώμα
Κλητική	ὦ κώμη	ὦ κώμαι	ὦ κώμα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1) τὸ α στὴν κατάληξη –ας (σὲ ὁποιαδήποτε πτώση) εἶναι πάντοτε μακρόχρονο

2) ἡ γενικὴ τοῦ πληθυντικοῦ τονίζεται στὴ λήγουσα καὶ παίρνει περισπωμένη

3) ἀπὸ τὰ πρωτόκλιτα ἀρσενικὰ σὲ –ης σχηματίζουν τὴν κλητικὴ τοῦ ἐνικοῦ σὲ –α καὶ ὄχι σὲ –η : α) τὰ ἐθνικά: ὦ Σκύθα, β) ὅσα λήγουν σὲ –της καὶ τὰ σύνθετα (μὲ β΄συνθετικὸ ῥήμα) σὲ -άρχης, -μέτρης, -πώλης, -τρίβης, -ώνης, κτλ.: ὦ στρατιῶτα, ὦ γυμνασιάρχα, ὦ τελῶνα

4) στὰ πρωτόκλιτα θηλυκὰ ποὺ λήγουν σὲ –α: ἄν πρὶν τὴν κατάληξη α ὑπάρχει σύμφωνο (ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ῥ), τὸ αλέγεται μὴ καθαρό, εἶναι κανονικὰ βραχύχρονο καὶ στὴ γενικὴ καὶ δοτικὴ τοῦ ἐνικοῦ τρέπεται σὲ –η: ἡ μοῦσα, τῆς μούσης, τῇ μούσῃ κτλ.

2) Πρωτόκλιτα συνηρημένα οὐσιαστικά

Τὰ περισσότερα ἀπ’ τὰ πρωτόκλιτα οὐσιαστικὰ ποὺ πρὶν ἀπὸ τὸν χαρακτήρα α τοῦ θέματος ἔχουν ἄλλο α ἤ ε συναιροῦνται σὲ ὅλες τὶς πτώσεις

Παράδειγμα:

Θέμα: Ἑρμεα- = Ἑρμη-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ὁ (Ἑρμέας) Ἑρμής	οἱ (Ἑρμέαι)Ἑρμαῖ	τὼ (Ἑρμέα)Ἑρμᾶ
Γενική	τοῦ (Ἑρμέου) Ἑρμοῦ	τῶν (Ἑρμεῶν)Ἑρμῶν	τοῖν (Ἑρμέαιν) Ἑρμαῖν
Δοτική	Τῷ (Ἑρμέα) Ἑρμῇ	τοῖς (Ἑρμίαις)Ἑρμαῖς	τοῖν (Ἑρμέαιν) Ἑρμαῖν
Αἰτιατική	τὸν (Ἑρμέαν)Ἑρμῆν	τοὺς (Ἑρμέας)Ἑρμᾶς	τὼ (Ἑρμέα)Ἑρμᾶ
Κλητική	ὦ (Ἑρμέα) Ἑρμῆ	ὦ (Ἑρμέαι) Ἑρμαῖ	ὦ (Ἑρμέα)Ἑρμᾶ

Θέμα: μνάα- = μνᾶ-

	Ἐνικὸς ἀριθμός	Πληθυντικὸς ἀριθμός	Δυϊκὸς ἀριθμός
Ὀνομαστική	ἡ μνᾶ	Αἱ μναῖ	Τὼ μνᾶ
Γενική	Τῆς μνᾶς	Τῶν μνῶν	Τοῖν μναῖν
Δοτική	Τῇ μνᾶ	Ταῖς μναῖς	Τοῖν μναῖν
Αἰτιατική	Τὴν μνᾶν	Τὰς μνᾶς	Τὼ μνᾶ
Κλητική	ὦ μνᾶ	ὦ μναῖ	ὦ μνᾶ