ΚΡΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ/ ΕΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ/ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ/ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΛΕΞΙΠΕΝΙΑ- ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΝΔΕΙΑ

Η ελληνική γλώσσα στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση                                    

 του Γ. Μπαμπινιώτη

      

  Ο όρος «εκφορά του λόγου» καλύπτει ως γενικός όρος ό,τι καλούμε εκφώνηση ή απόδοση ενός κειμένου από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Πρόκειται για πολύ δύσκολη και σοβαρή υπόθεση, ζήτημα καθοριστικής σημασίας για τον ηλεκτρονικό λόγο. Κάθε εκστόμιση κειμένου από μικρόφωνο δεν αποτελεί και εκφώνηση! Και πάνω απ’ όλα δεν αποτελεί ανάγνωση! Πολλοί είναι στις μέρες μας αυτοί σε πολλούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς, ιδιωτικούς ιδίως σταθμούς, που δεν εκφωνούν αλλά εκ- φονεύουν τα κείμενα!..  Τα εκτελούν εν ψυχρώ και σε όλα τα επίπεδα: το λεξιλογικό, το γραμματικοσυντακτικό και, προπάντων, το φωνητικό και το νοηματικό.     

   Το να μη ξέρεις πώς προφέρονται τα b (μπ), d (ντ) , g (γγ,γκ) στην αρχή και στο μέσο της λέξης (και να προφέρεις εκποbή, όgος, και παdού). Το να αγνοείς πώς τονίζονται τα ονόματα στη γενική του πληθυντικού (πατριώτων, των στοιχειώδων προϋποθέσεων) ή πώς σχηματίζουν τη γενική ενικού τα επίθετα σε –ης (της συνετής στάσης). Το να παρατονίζεις τις λέξεις στη συνεκφορά (τα γαγονότα της Αμερικής αποδεικνύουν την ανάγκη να ληφθούν δραστικά μέτρα. Τα να εκφέρεις λανθασμένα με συνίζηση (ως μία συλλαβή) τα ασυνείδητα (να διαβάζεις δηλ. γιάσταση, γιαφέρει, παραβγιάζεται). Το να κόβεις τη φράση όπου θέλεις , αλλοιώνοντας το νόημα των προτάσεων και των λεγομένων γενικότερα κ.λπ. όλα αυτά είναι δικό σου πρόβλημα. Εκείνο που είναι απαράδεκτο είναι «να εκπέμπεις τα προβλήματά σου» και να τα «μεταδίδεις» σε χιλιάδες , συχνά ανυποψίαστους, ακροατές και τηλεθεατές που εκόντες- άκοντες επηρεάζονται από την εκφορά του λόγου σου!     

   Όταν λειτουργείς δημόσια και απευθύνεσαι – και επηρεάζεις άρα- σε χιλιάδες ανθρώπους, η εκφορά του λόγου σου παίρνει άλλες διαστάσεις. Ξεπερνά το άτομο. Ο εκφωνητής / παρουσιαστής του δελτίου ειδήσεων ή ο παραγωγός μιας εκπομπής λόγου στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση δεν είναι ιδιώτης: είναι δημόσιο πρόσωπο. Για την ακρίβεια είναι «δημόσιος λειτουργός» , με την έννοια που έχει ο όρος στους «εκπαιδευτικούς λειτουργούς». Ειδικά ως προς τη γλώσσα αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό «δάσκαλο». Αυτόν που με το λόγο του επηρεάζει βαθιά το γλωσσικό αίσθημα ιδίως των μειωμένης γλωσσικής αντιστάσεως ακροατών / θεατών, δηλ. των νεότερων σε ηλικία ατόμων και των λιγότερο μορφωμένων, μια και το γλωσσικό αίσθημα στηρίζεται κατά πολύ κυρίως στην ακουστική γλωσσική μας εμπειρία. Δε θα ήταν δε καθόλου υπερβολή να πούμε ότι ένας γνωστός παρουσιαστής, ένας γνωστός δημοσιογράφος, ένας γνωστός παραγωγός εκπομπής λόγου επηρεάζει τους μαθητές πολύ περισσότερο απ’ ό, τι ο δάσκαλός τους στην τάξη! Γιατί το «μέσο» εξασφαλίζει στον ομιλητή υψηλότερο «επικοινωνιακό γόητρο», αν συμβαίνει δε να είναι και ευρύτερα γνωστός («επώνυμος» όπως λέγεται), γίνεται και «πρότυπο» προς μίμηση για μικρούς και μεγάλους.     

   Όλα αυτά που λέμε δείχνουν, χωρίς πολλά σχόλια, την τεράστια ευθύνη που έχουν όσοι εκπέμπουν λόγο απ’ τα μέσα, οι φορείς του ηλεκτρονικού λόγου. Όσοι μιλούν από μικρόφωνα κατ’ επάγγελμα, πέρα από μια γενικότερη παιδεία που αποτελεί προϋπόθεση για τα πάντα, χρειάζονται και μια ειδική εκπαίδευση.  Εκπαίδευση στην εκφορά του λόγου και εξοικείωση με τα προβλήματά της, θεωρητικά και πρακτικά. Όχι απλή ορθοφωνία- γιατί δεν είναι μόνον εκεί το πρόβλημα. Εκπαίδευση στην καλύτερη γνώση των κανόνων και των μηχανισμών λειτουργίας της γλώσσας γενικότερα και της ελληνικής γλώσσας ειδικά: εννοώ τη γραμματική και συντακτική δομή της γλώσσας μας. Και, πάνω απ’ όλα, εκπαίδευση σ’ αυτό που είναι και το δυσκολότερο στην εκφορά ενός κειμένου: στη νοηματική και «κατ’ ήθος» ανάγνωση ή εκφώνηση του κειμένου.   

     Όχι μόνο η παραγωγή (το γράψιμο ενός κειμένου) αλλά και η  προφορική αναπαραγωγή του (η εκφώνηση ενός κειμένου) έχει καθαρώς χαρακτήρα δημιουργίας. Κι αυτό γιατί η εκφώνηση ενός κειμένου, με νοηματική πληρότητα και επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα, ώστε να «πιάσει» τον αναγνώστη, είναι σύνθετη πνευματική διεργασία που προϋποθέτει απόλυτη κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου, διάγνωση των προθέσεων του συντάκτη του και του όλου πνεύματος του κειμένου και συγχρόνως πλήρη γνώση της γλώσσας του κειμένου σε όλα τα επίπεδα. Η ανάγνωση δηλ. ενός κειμένου είναι, αναπόφευκτα και ερμηνεία του κειμένου, πράγμα που προϋποθέτει πλήρη και βαθύτερη κατανόηση του κειμένου.     

Παρατηρήσεις

  

  1) Να γίνει η περίληψη του παραπάνω κειμένου (120 – 150 λέξεις)

 2) Να γραφούν τα συνώνυμα των λέξεων του κειμένου που είναι γραμμένες με έντονη γραφή.

 3) Να γραφούν τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: εννοώ, ιδιωτικός, σύνθετη, ανυποψίαστος, παραγωγή, ευρύτερα, θεωρητικά, επώνυμος, ειδικά

4) Παραγωγή – αναπαραγωγή: να προσδιοριστεί η σημασιολογική διαφορά των λέξεων και να γραφεί από μία περίοδος λόγου για την καθεμιά τους. 

5) «Όλα αυτά που λέμε δείχνουν, χωρίς πολλά σχόλια, την τεράστια ευθύνη που έχουν όσοι εκπέμπουν λόγο απ’ τα μέσα, οι φορείς του ηλεκτρονικού λόγου.» Να σχολιάσετε την παραπάνω φράση του κειμένου σε μία παράγραφο αιτιολόγησης (100 περίπου λέξεις) 

6) Προσδιορίστε την ορθότητα των παρακάτω προτάσεων με βάση το κείμενο σημειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο.               

                                                                                                       Σωστό   Λάθος

 α. Ένας δημοσιογράφος επηρεάζει τα νεαρά σε ηλικία άτομα λιγότερο απ’ το δάσκαλό τους.  

β. Όλοι οι επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης      χρειάζονται κατά κύριο λόγο μαθήματα ορθοφωνίας     και τίποτα άλλο.   

      

γ. Ο δημοσιογράφος επειδή είναι δημόσιος      λειτουργός οφείλει να γνωρίζει την εκφορά του      λόγου.

δ. Η ανάγνωση ενός κειμένου είναι σπάνια και      ερμηνεία του. ε. Η εκφορά του λόγου από το ραδιόφωνο και      την τηλεόραση είναι ζήτημα ήσσονος σημασίας.                                   

                                                     

  7) Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας αναλύστε τους λόγους για τους οποίους θεωρείτε ότι στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται ιδιαίτερα έντονο το φαινόμενο της λεξιπενίας (400 – 500 λέξεις).