Δεν υπάρχει στη γλώσσα «ιδανικός ομιλητής». Θα διατυπώσω εδώ μερικές σκέψεις για το θέμα αυτό, τις οποίες θέτω στην κρίση των αναγνωστών.
Κατ’ αρχάς, τι θα σήμαινε και ποιος θα χαρακτηριζόταν «ιδανικός ομιλητής»; Θα ήταν, νομίζω, αυτονόητα αυτός που κατέχει πλήρως τη μητρική του γλώσσα σε όλα τα επίπεδα καιπου την χρησιμοποιεί άψογα στον προφορικό και τον γραπτό του λόγο. Τι σημαίνει όμως αυτό στην πράξη; Ότι γνωρίζει άριστα όλο τον λεξιλογικό θησαυρό μιας γλώσσας, όλο τον γραμματικό μηχανισμό και όλες τις δυνατές συντακτικές λειτουργίες της γλώσσας. Ακόμη, ότι γνωρίζει την ιστορική γραφή (ορθογραφία) όλων των λέξεων και τύπων και, το κυριότερο, ότι γνωρίζει όλο το φάσμα εφαρμογής των χρήσεων λέξεων, τύπων και συντακτικών δομών στα διάφορα επίπεδα της πραγματικής επικοινωνίας. Αν, λοιπόν, σκεφθούμε τον όγκο, τις διαστάσεις και την πολυπλοκότητα αυτής της γνώσης, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί είναι ανέφικτο να υπάρξει «ιδανικός ομιλητής», δηλαδή ένα ιδανικό πρότυπο γνώσης και χρήσης μιας συγκεκριμένης γλώσσας.
Αυτό που υπάρχει είναι ο «προσεκτικός ομιλητής», δηλαδή ο ευαίσθητος χρήστης, που πασχίζει ακατάπαυστα να αρθρώνει ποιοτικό λόγο. Είναι αυτός που καλλιεργεί και εμπλουτίζει συνεχώς τη γνώση του στη γλώσσα με διαβάσματα και ακούσματα, με συνεχή άσκηση στην παραγωγή και κατανόηση κειμένων (προφορικών και γραπτών), με εντατική προσπάθεια για κατάλληλες επιλογές σε όλα τα επίπεδα, με ανεπτυγμένο γλωσσικό αίσθημα και διά βίου μαθητεία στη γλώσσα. Είναι αυτός που πιστεύει στη γλώσσα του ως αξία, δηλαδή ως φυσικό συμπλήρωμα της σκέψης του, ως πολιτιστική κληρονομιά του και, τελικά, ως ταυτότητα. Είναι ο ομιλητής που έχει συναίσθηση ότι στην αναμέτρησή του με τη γλώσσα είναι εκ των προτέρων «ηττημένος», επιμένει όμως να αγωνίζεται για μια «αξιοπρεπή ήττα», στην οποία ο λόγος του δεν θα έχει, κατά το δυνατόν, προδώσει τη σκέψη του, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που του παρέχει η γλώσσα του. Χρειάζεται ταπεινοσύνη και αίσθηση ορίων για να «νογάει*» ο ομιλητής, να έχει επίγνωση των πεπερασμένων** δυνάμεών του σε σχέση με τον κολοσσό κάθε φυσικής γλώσσας, ιδίως μιας πολιτιστικά καλλιεργημένης γλώσσας που συμβαίνει να είναι η Ελληνική.
Ωστόσο, αυτή η αδυναμία είναι συγχρόνως και μια διανοητική πρόκληση για κάθε ομιλητή να κατακτήσει τη γλώσσα του σε τέτοια έκταση και τόσο βάθος ώστε να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή ποιότητα στον λόγο του. Ο Βιτγκενστάιν*** δεν μας έχει διδάξει μόνο ότι τα όρια του κόσμου μας είναι τα όρια της γλώσσας μας, αλλά μας έχει εμψυχώσει ότι μπορούμε να εκφράσουμε καθαρά με τη γλώσσα μας ό,τι συλλαμβάνουμε καθαρά με τον νου μας. Η καθαρότητα της σκέψης μας δηλαδή εξασφαλίζει και την ποιότητα του λόγου μας. Άλλη πρόκληση αυτή, άλλος παράλληλος αγώνας. Αυτός όμως ο διπλός αγώνας δικαιώνει την ύπαρξή μας και, στην πράξη, χαράσσει τα όρια της ελευθερίας μας που είναι συνυφασμένα με τη σκέψη και τη γλώσσα μας. Αυτός ο αγώνας και αυτή η αγωνία εκφράζονται με αφοπλιστική απλότητα και ευθυβολία**** στα λόγια του μεγάλου στοχαστή-ποιητή, του Διονυσίου Σολωμού, «μήγαρις***** πως έχω άλλο τι στον νου μου πάρεξ****** ελευθερία και γλώσσα».
Γ. Μπαμπινιώτης, από την ιστοσελίδα της εφ. Το Βήμα, 1.3.2014 (διασκευή).
*νογάει: καταλαβαίνει
** πεπερασμένων: όχι άπειρων, περιορισμένων
*** Ludwig Josef Johann Wittgenstein: Ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του 20ού αι.
**** ευθυβολία: ευστοχία
***** μήγαρις: μήπως τάχα
****** πάρεξ: εκτός
ΘΕΜΑΤΑ
Α1. Ποιος θα χαρακτηριζόταν «ιδανικός ομιλητής της γλώσσας», σύμφωνα με τον
συγγραφέα του κειμένου; (60-80 λέξεις)
(μονάδες 15)
Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στη δεύτερη παράγραφο (Κατ’ αρχάς… γλώσσας)
και στην τρίτη παράγραφο (Αυτό που υπάρχει… Ελληνική) του κειμένου.
(μονάδες 10)
Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις
φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: λεξιλογικό θησαυρό, πραγματικής
επικοινωνίας, εντατική προσπάθεια, πολιτιστική κληρονομιά, ποιότητα στον λόγο.
(μονάδες 10)
Β2. Το κείμενο κλείνει με τα λόγια του ποιητή Διονυσίου Σολωμού: «μήγαρις πως έχω
άλλο τι στον νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα».
1. Ποιο είναι το νόημα των λόγων του ποιητή;
(μονάδες 5)
2. Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει αυτόν τον τρόπο για να κλείσει το κείμενό του;
(μονάδες 10)
ΛΥΣΕΙΣ
Α1 Σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου, ο "ιδανικός" ομιλητής της ελληνικής γλώσσας όπως και κάθε γλώσσας δεν υπάρχει. Η γλώσσα ως σύστημα είναι πολυδαίδαλο και αχανές με πλήθος εννοιών και λέξεων, σημασιών και εκφράσεων. Ο συγγραφέας αυτό το γνωρίζει γι' αυτό και αξιώνει ως "ιδανικό", έναν ομιλητή που αν και δεν κατέχει το σύνολο της γνώσης της γλώσσας, προσπαθεί να έχει έναν φροντισμένο λόγο που τον εξελίσσει και τον εμπλουτίζει καθημερινά με τις γνώσεις του γύρω απο τη λεκτική του επικοινωνία.
Α2. Δεύτερη παράγραφος "ο ιδανικός ομιλητής δεν υπάρχει"
Τρίτη παράγραφος " ο διαρκής αγώνας του ποιοτικού λόγου"
Β1. Η ελληνική γλώσσα χαρακτηρίζεται απο πολλούς ως μια γλώσσα με πλούσιο λεξιλογικό θησαυρό ο οποίος μας βοηθάει καθημερινά στον αγώνα της πραγματικής επικοινωνίας με τους άλλους. Η πολιτιστική κληρονομιά της γραμματικής και της ορθογραφίας της γλώσσας μας έχουν κρατήσει πολλές έννοιες απο τους αρχαίους χρόνους και βεβαίως, μόνο κάποιος που θέλει να έχει ποιότητα στο λόγο του καταβάλει εντατική προσπάθεια να διατηρήσει τις έννοιες αυτές αναλλοίωτες.
1. Ποιο είναι το νόημα των λόγων του ποιητή;
Τα λόγια αυτά του ποιητή ουσιαστικά ταυτίζουν τη σημασία της ελευθερίας με τη γλώσσα, της φυσικής θα λέγαμε ελευθερίας με την ελευθερία του λόγου και του σκέπτεσθαι.
2. Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει αυτόν τον τρόπο για να κλείσει το κείμενό του;
Ο συγγραφέας τελειώνει με μια φράση του ποιητή Σολωμού "μήγαρις πως έχω άλλο τι στον νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα" θέλοντας να τονίσει τη σημασία που έχει η ελευθερία της έκφρασης για τον σύγχρονο άνθρωπο. Ο λόγος μας αποτελεί μια καθημερινή άσκηση συνειδητότητας για τον κόσμο και τα πράγματα καθώς και για την επικοινωνία μας με τον συνάνθρωπο.
copyright λύσεων: Πηνελόπη Ζαρδούκα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.