ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ/ ΕΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ/ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ/ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΓΛΩΣΣΑ - GREEKLISH

1ο Κείμενο

Το «κόνσεπτ», το «πρότζεκτ», το «μπάτζετ»

    Θενξ μαν... Όταν τ' ακούω, μεταφράζω σιωπηρά: Ευχαριστώ, μάγκα μου. Ή: Ευχαριστώ, φιλάρα... Τα μεταφρασμένα μου φαίνονται πιο αρρενωπά και χυμώδη, πιο άμεσα, πιο μοναδικά. Γιατί λοιπόν οι μάγκες έφηβοι και οι μετέφηβοι τιτιβίζουν τα δικά τους greeklish; Ίσως γιατί κάθε γενιά χρειάζεται τη δική της ιδιόλεκτο, μια μυητική αργκό, προσωρινή, αναλώσιμη, φθαρτή, με ημερομηνία λήξεως. Η ιδιόλεκτος του «μαν» θα ξεθωριάσει με την είσοδό του σε ανώτερο σχολείο, με τη συμμόρφωσή του σε άλλες αργκό, ακαδημαϊκές ή επαγγελματικές, με την ένταξή του στα μαζικά υπερσύνολα της ενήλικης ζωής, της εργασίας. Το ερώτημα παραμένει πάντως: Γιατί τα αγγλικά κατακλύζουν τον καθημερινό λόγο;

    Είναι αληθές ότι η γλωσσομάθεια έχει αυξηθεί γεωμετρικά τις τελευταίες δεκαετίες. Ο απόφοιτος λυκείου θα διαβάζει και θα μιλάει αγγλικά ασυγκρίτως καλύτερα από τον ανάλογό του στη δεκαετία του '70 και του '80. Μέγα μέρος των επαγγελμάτων απαιτεί καλή γνώση ξένης γλώσσας. Το επικοινωνιακό περιβάλλον κατακλύζεται από ξένη γλώσσα: τηλεόραση, ταινίες, διαδίκτυο, ποπ κουλτούρα. Άρα η ένταξη στην ξένη γλώσσα, αγγλική εν προκειμένω, έρχεται αβίαστα, φυσικά.

    Παίζουν ρόλο οι σπουδές; Ναι, ασφαλώς, αλλά πολύ σοβαρότερο ρόλο παίζει το διεθνές περιβάλλον της εργασίας και η γενικευμένη ολιγογλωσσία των εταιρικών στελεχών. Στις μπίζνες δεν χρειάζονται καλά ελληνικά, δεν χρειάζεται καν γλώσσα, όλα διεξάγονται με στερεοτυπικές εκφράσεις ας πούμε, τις εξής τρεις: κόνσεπτ, πρότζεκτ, μπάτζετ. Έχω ένα κόνσεπτ για ένα πρότζεκτ, αλλά δεν μου βγαίνει το μπάτζετ. Όλη η δημιουργικότητα, όλη η εργασία, ο κόπος, η σκέψη, το σφρίγος, όλα συμποσούνται σε αυτό το τρίπτυχο δισύλλαβων.

    Σοβαρό ρόλο παίζει και η ξενομανία. Υπό τον συνοπτικό αυτό όρο εννοούνται διάφορα συμπλέγματα καθυστέρησης, μειονεξίας, οκνηρίας, μιμητισμού. Σε περιβάλλον ασφυκτικά ομογενοποιημένο, κοσμοπολίτικο, ίδιο παντού, άοσμο, άχρωμο, «πολιτισμένο», η διατήρηση ιδιαιτέρας ταυτότητας, ιδιομορφίας, ετεροχρωμίας, ντοπιολαλιάς, είναι δυσχερής, κοπιώδης, παράτολμη, ανεπιθύμητη εντέλει. Είναι ευκολότερο και ασφαλέστερο να ομοιάζεις, να κρύβεσαι ανάμεσα σε μυριάδες ομοιόχρωμους γκρίζους· γίνεσαι ευκολότερα αποδεκτός. Τα πλούσια, καλά ελληνικά είναι δύσκολα και σχεδόν ανώφελα, τα γκρίκλις του κόνσεπτ-πρότζεκτ είναι εύκολα, ακίνδυνα, ξεκούραστα, καλύπτουν αδυναμίες και ανεπάρκειες.

    Το ποτάμι που μας περιέχει είναι ορμητικό και κοσμοπολίτικο, με τρόπους καινούργιους. Αναμφίβολα. Η εγκατάλειψη της μητρικής γλώσσας όμως δεν είναι πρόοδος· είναι υποταγή και απώλεια ταυτότητας, είναι υπαρξιακή συρρίκνωση. Η γλώσσα δεν είναι μόνο εργαλείο, δεν είναι μόνο φόρμα, δεν είναι μόνο επικοινωνία· είναι νοητικό και αισθητικό συμβάν, είναι σχέση, κοινωνία. Πίσω από τη θρυμματισμένη γλώσσα των στελεχών και των μοδάτων, των τεχνοκρατών, τώρα πια και των πολιτικών, αναπτύσσεται μια αναλόγως θρυμματισμένη σκέψη, ομοιόμορφη, ομοιόχρωμη, ομοιογενής, αδιάφορη, κολοβή, υποταγμένη. Υποταγμένη κυρίως.

[Διασκευασμένο άρθρο του Νίκου Ξυδάκη, Καθημερινή, 19-9-2010]

2ο Κείμενο

Thanatos apo greeklish

    Τη διακήρυξη των Ράδιο Αρβύλα για την «καταστροφική για τη γλώσσα μας συνήθεια των γκρίκλις», που «μπορεί να καταργήσει τον ελληνικό γραπτό λόγο και όχι μόνο», για το «έγκλημα που διαπράττουμε εναντίον της ελληνικής γλώσσας» κτλ., έτυχε να την ακούσω ο ίδιος, αλλά δεν φαντάστηκα, ομολογώ, την αίσθηση που θα προκαλούσε.

    «Μπράβο, αδέρφια, κάντε κάτι, γιατί αλλιώς χάνεται η γλώσσα, η ιστορία, η φυλή!» άκουσα εμβρόντητος την επομένη το πρωί τον συμπαθέστατο αθλητικό σχολιαστή του Sport TV.

    Ε, τις προάλλες μας φοβέρισε και ο Γ. Μπαμπινιώτης: «κάποια στιγμή μπορεί να πληρώσουν ακριβά» οι νέοι την «αποξένωση από την εικόνα των λέξεων»!

    Κι όμως, μια σύντομη περιδιάβαση στο διαδίκτυο δείχνει ότι, έπειτα από την αναπόφευκτη κυριαρχία των γκρίκλις, όταν δεν υποστηριζόταν η ελληνική γλώσσα στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στην κινητή τηλεφωνία, σήμερα, ακόμα και σε νεανικά φόρουμ («τσατάδικα»), το ελληνικό αλφάβητο έχει πληθωρική παρουσία, συχνά αποθαρρύνεται η χρήση των γκρίκλις, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσεις όπου απαγορεύεται!

    Εν πάση περιπτώσει, τα γκρίκλις, είτε ανταποκρίνονται σε υπαρκτά ακόμη προβλήματα συμβατότητας ανάμεσα σε διαφορετικά συστήματα στους υπολογιστές είτε, απλούστατα, σε νεανική μόδα, αποτελούν άλλο ένα σύστημα γραφής, συμπληρωματικό, πάντως σύστημα γραφής. Που σημαίνει, με βάση τη συστατική για τη γλωσσολογία διάκριση γλώσσας και γραφής, πως δεν μπορούν να επηρεάσουν τη γλώσσα, να την καταστρέψουν κτλ.

    Ας θυμηθούμε εδώ την κατά διαστήματα έντονη παρουσία του λατινικού αλφαβήτου στην ελληνική γραφή: κορυφαία κείμενα της κρητικής λογοτεχνίας που γράφονται με λατινικά στοιχεία, π.χ. αρχές του17ου αιώνα η Ερωφίλη του Χορτάτση - ή Η θυσία του Αβραάμ, καθώς και λειτουργικά βιβλία στα φραγκοχιώτικα, που χρησιμοποιούνται από τον 16ο ώς τον 19ο αιώνα - ή τα φραγκολεβαντίνικα, των Λεβαντίνων της Σμύρνης κ.ά.

    Το βασικότερο, χώρες, λαοί, άλλαξαν αλφάβητο, χωρίς προφανώς να επηρεαστεί η γλώσσα και ο πολιτισμός τους: τον 19ο αιώνα οι Ρουμάνοι πέρασαν από το κυριλλικό αλφάβητο στο λατινικό - τον ίδιο αιώνα κατέληξαν στο λατινικό αλφάβητο και οι Αλβανοί, αφού πέρασαν από διάφορα αλφάβητα, ακόμα και από το ελληνικό - και πριν από έναν αιώνα, η Τουρκία εγκατέλειψε το αραβικό αλφάβητο για ένα τροποποιημένο λατινικό.

    Ώστε οι θρηνωδίες για γλωσσικό και φυλετικό αφανισμό δεν έχουν καμία βάση, πολύ περισσότερο που σ' εμάς δεν υποστηρίχτηκε ποτέ σοβαρά η χρήση του λατινικού αλφαβήτου, αφού και για πρακτικούς και για συμβολικούς λόγους μοιάζει ανεφάρμοστο.

    Ώστε, στο θέμα μας, δεν χρειάζεται ή και δεν πρέπει να ενθαρρύνεται η χρήση των γκρίκλις  - άλλο τόσο όμως και δεν χρειάζεται ούτε πρέπει να δαιμονοποιείται.

[Διασκευασμένο ρεπορτάζ του Γιάννη Χάρη, ΤΑ ΝΕΑ, 18-6-2011]

Ερωτήσεις

Α. Να γράψετε την περίληψη του 1ου κειμένου.

(μον. 25)

Β.1. Ποιον κίνδυνο για τη γλώσσα επισημαίνει ο συγγραφέας του κειμένου 1;  Ποιες αποδείξεις προβάλλει για να πείσει τον αναγνώστη ότι ο κίνδυνος αυτός είναι υπαρκτός;

(μον. 15)

Β.2. Συμμερίζεται τις ανησυχίες που εκφράζονται στο κείμενο 1 ο συγγραφέας του κειμένου 2; Ποια άποψη διατυπώνει; Με ποια επιχειρήματα στηρίζει την άποψή του;

(μον. 15)

Β.3. Να εντοπίσετε στο 1ο κείμενο δύο φράσεις στις οποίες κυριαρχεί η ποιητική λειτουργία και μία φράση στην οποία η γλώσσα χρησιμοποιείται με τη συγκινησιακή της λειτουργία.  Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας με τις επιλογές του αυτές;

(μον. 5)

Γ. Να γράψετε ένα άρθρο για την ηλεκτρονική ιστοσελίδα του σχολείου σας στο οποίο, αφού παρουσιάσετε συνοπτικά τις απόψεις των δύο συγγραφέων, να διατυπώσετε τη συμφωνία ή διαφωνία σας με τις θέσεις που προβάλλονται στα κείμενά τους, με στόχο να πείσετε τους συμμαθητές σας να χρησιμοποιούν ή όχι τα greeklish.

(μον. 40)